Cansu Kocaman- İdil Janet Huvaj | Kısa süre içinde peş peşe yaşanan şiddetli türbülans olayları dikkatleri bu yöne çevirdi. Londra’dan kalkan Singapur Havayolları’na ait Boeing 777-300ER tipi yolcu uçağı, şiddetli türbülans nedeniyle Bangkok’a acil iniş yaptı. Türbülans sonucu bir yolcu hayatını kaybetti, 30’dan fazlası yolcu ise yaralandı.
Bu olaydan sadece beş gün sonra ise Doha-Dublin seferini yapan Katar Havayolları’na ait yolcu uçağı türbülansa girdi 12 kişi yaralandı.
Peki artan türbülans olaylarının sebebi ne? Pilotlar türbülansı öngörebilir mi? Türbülansı öngörmek için hangi teknolojiler ve veriler kullanılıyor?
Merak edilen soruları Türkiye’de aktif olarak uçan tek kadın Ögretmen Planör Pilotu Dr. Kâmile Yasdıman’a sorduk.
Türbülans nedir ve uçaklarda nasıl oluşur? Türbülansın farklı türleri var mıdır? Varsa, bunlar nelerdir?
Türbülans, uçak yolculuğu sırasında meydana gelen hava akımı dalgalanmalarıdır. Uçak, havada seyir halindeyken aniden sarsılabilir veya yukarı aşağı hareket edebilir. Bu duruma türbülans yol açar. Genellikle pilotun veya yolcuların en sevmediği anlardan biridir.
Türbülans, farklı sebeplerden dolayı oluşabilir. En yaygın nedenlerden biri farklı sıcaklık veya hava basıncına sahip hava kütlelerinin karşılaşmasıdır. Ayrıca dağlar, binalar veya fırtınalar gibi engellerin etrafında rüzgârın yön değiştirmesiyle de türbülans oluşabilir.
Türbülansın farklı türleri vardır. Bunlar şu şekilde özetlenebilir:
Hafif Türbülans: Uçak hafifçe sarsılır ancak bu durum genellikle rahatsız edici değildir. Bu tür türbülans sırasında kabin hizmetleri devam edebilir.
Orta Türbülans: Uçak daha belirgin bir şekilde sarsılır ve yolcular rahatsız olabilir. Bu tür türbülans sırasında genellikle kabin hizmetleri durdurulur ve yolculardan kemerlerini bağlamaları istenir.
Şiddetli Türbülans: Uçak büyük ölçüde sarsılır, bu durum yolcuları korkutabilir ve yaralanmalara yol açabilir. Kabin içindeki eşyalar yerinden oynayabilir ve kabin hizmetleri kesinlikle durdurulur.
Açık Hava Türbülansı (CAT): Bu tür türbülans, açık havada ve bulutların dışında meydana gelir. Radarlar tarafından tespit edilemediği için pilotlar ve yolcular için beklenmedik olabilir.
‘TÜRBÜLANSIN UÇAK DÜŞÜRME İHTİMALİ AZ’
Türbülans Havacılığın Korkulu Rüyası mı?
Türbülansın verdiği rahatsızlık ve korku genellikle insanların kontrolün dışında hissetmelerinden kaynaklanır. Uçak aniden sarsıldığında, yolcular kendilerini güvende hissetmeyebilirler. Ancak türbülans havacılık endüstrisi için büyük bir tehdit değildir. Aslında pilotlar türbülansı hava durumu raporları ve radar sistemleri aracılığıyla önceden tespit edebilir ve mümkün olduğunca kaçınabilirler.
Türbülansın Uçak Düşürme İhtimali Nedir?
Türbülansın uçak düşürme ihtimali son derece düşüktür çünkü modern uçaklar türbülansa dayanıklı olacak şekilde tasarlanmıştır ve pilotlar bu durumu yönetmek için kapsamlı eğitim almıştır. Radar sistemleri ve hava durumu raporları sayesinde türbülans önceden tespit edilip kaçınılabilir. Uçaklar, türbülans sırasında yapısal olarak sağlam kalacak şekilde üretilmiştir ve emniyet kemeri gibi önlemlerle yolcuların güvenliği sağlanır.
Pilotlar türbülansı öngörebilir mi? Türbülansı öngörmek için hangi teknolojiler ve veriler kullanılır?
Pilotlar türbülansı öngörebilir ve bu sayede rotalarını güvenli hale getirebilirler. Türbülansı öngörmek için çeşitli teknolojiler ve veriler kullanılır. Birincil araçlardan biri hava durumu radarlarıdır. Bu radarlar hava kütlelerinin hareketlerini ve yoğunluklarını tespit ederek potansiyel türbülans bölgelerini belirleyebilir.
İlave olarak uçaklar genellikle diğer uçaklardan gelen türbülans raporlarını kullanır. Uçuş sırasında türbülans yaşayan uçaklar bu bilgileri hava trafik kontrolüne bildirir ve bu veriler diğer uçaklarla paylaşılır. Bu sayede pilotlar türbülans bölgelerinden kaçınabilir veya gerekli önlemleri alabilir. Yüksek irtifada meydana gelen açık hava türbülansı (Clear Air Turbulance) gibi türbülans türlerini öngörmek daha zor olsa da pilotlar yine de eğitimli ve hazırlıklıdır.
OLASI BİR TÜRBÜLANSTA BUNLARA DİKKAT!
Yolcular türbülans sırasında nelere dikkat etmelidir? Türbülans sırasında yolcuların güvenliğini sağlamak için kabin ekibi hangi önlemleri alır?
Yolcular türbülans sırasında öncelikle emniyet kemerlerini bağlı tutmalıdır. Türbülans aniden ve beklenmedik bir şekilde meydana gelebileceğinden, uçuş boyunca kemerlerin bağlı olması önemlidir. Ayrıca gevşek eşyaları güvenli yerlere yerleştirmek ve kabin içinde dolaşmaktan kaçınmak gereklidir. Özellikle sıcak içeceklerin dökülmesi gibi durumlar yaralanmalara neden olabilir. Bu yüzden dikkatli olunmalıdır. Yolcuların sakin kalması ve uçuş ekibinin talimatlarını takip etmesi de oldukça önemlidir.
Kabin ekibi, türbülans sırasında yolcuların güvenliğini sağlamak için bir dizi önlem alır. Öncelikle türbülansın beklendiği durumlarda yolcuları bilgilendirir ve emniyet kemerlerini bağlamalarını ister. Şiddetli türbülans bekleniyorsa kabin hizmetleri durdurulur ve servis arabaları güvenli yerlere kilitlenir. Ekip, ayrıca gevşek eşyaların güvenli bir şekilde yerleştirildiğinden emin olur.
Gelecekte türbülansla mücadele etmek için ne tür yenilikler bekleniyor?
Gelecekte türbülansla mücadele etmek için bir dizi yenilik beklenebilir. Bu yenilikler türbülansın daha iyi tespit edilmesi, önceden tahmin edilmesi ve uçuş güvenliğinin artırılması üzerine odaklanır. Birincisi daha gelişmiş hava durumu radarları ve sensörler, türbülansı önceden daha doğru şekilde tespit edebilir. Bu sistemler uçakların türbülans bölgelerinden kaçınmasını veya daha az etkilenecek şekilde rotalarını ayarlamalarını sağlayabilir. Ayrıca lazer tabanlı algılama sistemleri (LIDAR) gibi yeni teknolojiler, atmosferdeki hava hareketlerini daha hassas şekilde izleyerek türbülansı önceden bildirebilir.
Türbülans sırasında pilotlar nasıl bir yol izler? Hangi prosedürler uygulanır?
Türbülans sırasında pilotlar, yolcuların ve mürettebatın güvenliğini sağlamak için belirli prosedürleri uygular. İlk adım türbülansın şiddetini ve süresini değerlendirmektir. Pilotlar, hava trafik kontrolünden gelen raporları ve uçaklarının hava durumu radarlarını kullanarak bu değerlendirmeyi yapar. Eğer türbülans bekleniyorsa türbülans bölgesinden kaçınmak için rotalarını değiştirebilir veya uçuş irtifasını ayarlayabilir.
Pilotların türbülans sırasında izlediği prosedürler şunlardır:
Emniyet Kemeri Işıklarının Açılması: Türbülans başladığında veya türbülans bekleniyorsa, pilotlar yolcuların ve mürettebatın emniyet kemerlerini bağlamalarını sağlamak için emniyet kemeri ışıklarını açar.
Kabin Ekibinin Bilgilendirilmesi: Pilotlar, kabin ekibini türbülans hakkında bilgilendirir. Şiddetli türbülans durumunda kabin hizmetleri durdurulur ve servis arabaları güvenli yerlere kilitlenir.
Hız ve Yükseklik Ayarları: Türbülans sırasında uçak hızını ve irtifayı ayarlamak gerekebilir. Pilotlar, türbülansın etkilerini minimize etmek için uçak hızını türbülanslı uçuş hızına ayarlar ve gerekirse daha sakin hava tabakalarına ulaşmak için irtifa değiştirebilir.
Uçuş Kontrol Sistemleri Kullanımı: Modern uçaklarda bulunan otomatik pilot sistemleri, türbülans sırasında daha stabil uçuş sağlamak için devreye girebilir.
İletişim ve Koordinasyon: Pilotlar, hava trafik kontrolü ile sürekli iletişim halinde kalarak türbülans bölgesinden güvenli şekilde çıkış yaparak, yaşanılan türbülans çeşidini, seviyesini ve koordinatları ATC’ye ilgili kriterler doğrultusunda raporlar.
‘SAKİN KALMAK ÖNEMLİ’
Pilot olarak türbülansla ilgili en zorlayıcı deneyiminiz ne oldu?
Bir planör pilotu olarak orta dereceli türbülansla ilgili en zorlayıcı deneyimim, Pireneler (İspanya-Fransa sınırı) üzerinde uçarken yaşadığım durumdu. O gün hava oldukça güzeldi ve termikler oldukça güçlüydü. Bu yüzden uzun ve keyifli bir dağ dalgası uçuşu yapmayı planlamıştım. Ancak dağlık bölgede ani bir türbülansla karşılaştım.
Türbülansın başlangıcında planör bir anda yukarı doğru savruldu. Kontrollü şekilde uçmaya çalışırken, planör sürekli sarsılıyordu. Bu türbülans hava akımlarının dağların etrafında dönerken yarattığı dalgalanmalardan kaynaklanıyordu. Oluşan türbülans kontrol yüzeylerindeki tepkiyi daha hassas hale getiriyor ve planörü stabil tutmayı zorlaştırıyordu.
Bu zor anlarda sakin kalmak ve temel uçuş prensiplerine güvenmek çok önemliydi. Planörü dengede tutmak için hızımı türbülanslı uçuş süratine getirdim ve daha kontrollü kumanda kullanarak uçmaya çalıştım. Ardından daha stabil bir hava akımı bulana kadar yükselmeye çalıştım. Bir süre sonra türbülans bölgesinden çıkabildim ve uçuşumu daha sakin bölgede devam ettirdim.
İklim değişikliği, türbülansın belirli bölgelerde veya mevsimlerde daha yaygın hale gelmesine neden olur mu? Özellikle hangi bölgelerde türbülans riskinin arttığı gözlemleniyor?
İklim değişikliği, türbülansın belirli bölgelerde veya mevsimlerde daha yaygın hale gelmesine neden olabilir. Küresel ısınma ve atmosferik değişiklikler hava akımlarının ve rüzgarların dinamiklerini etkileyerek türbülansın frekansını ve şiddetini artırabilir. Özellikle atmosferdeki sıcaklık farklarının artması ve hava akımlarının daha düzensiz hale gelmesi türbülans riskini artırabilir.
Türbülans Riskinin Arttığı Bölgeler
Jetstream Bölgeleri: Jetstream, yüksek irtifalarda hızlı hava akımlarıdır ve iklim değişikliği bu akımların daha düzensiz hale gelmesine neden olabilir. Özellikle Atlantik ve Pasifik Okyanusları üzerindeki uçuş rotaları, jetstream’lerin etkisi altında olduğu için türbülans riski artabilir. Türbülans alanları (CAT) sıklıkla jetstream rüzgarlarının soğuk cepheye bakan tarafında meydana gelebilir.
Tropikal Bölgeler: İklim değişikliği, tropikal bölgelerdeki hava sistemlerini etkileyerek daha sık ve şiddetli türbülans olaylarına yol açabilir. Tropikal fırtınalar ve kasırgalar bu bölgelerde türbülans riskini artırabilir.
İklim değişikliği ile birlikte gelecekte türbülans olaylarının nasıl değişmesi bekleniyor? Türbülansların artacağına dair öngörüler var mı?
İklim değişikliği ile birlikte gelecekte türbülans olaylarının artması bekleniyor. Bilimsel araştırmalar küresel ısınmanın atmosferik dinamikleri ve hava akımlarını etkileyerek türbülansın daha yaygın ve şiddetli hale gelebileceğini gösteriyor. Özellikle jetstream adı verilen yüksek irtifa hava akımlarının hız ve yön değişiklikleri, uçuş rotalarında daha sık ve şiddetli türbülanslara neden olabilir. Ayrıca atmosferdeki sıcaklık farklarının artması termal türbülansı artırabilir. Benzer şekilde tropikal bölgelerdeki deniz yüzeyi sıcaklıklarının yükselmesi, tropikal fırtınaların ve bunlarla ilişkili türbülansın daha sık görülmesine yol açabilir. Bu tür durumlar, hava yolu şirketleri ve pilotlar için daha dikkatli planlama ve gelişmiş hava durumu tahmin sistemleri gerektirecektir.
